کد مطلب:42902 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:31

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

شرائط فهم حديث براي افراد غير متخصص چيست؟

ترديدي نيست كه حديث پيامبر و فرزندان گرامي او كه سخنان آنان نيز به نياي بزرگوارشان ميرسد، دومين ركن اسلامي و مبين نخستين ركن آن، قرآن ميباشد. اگر اين دو اصل را كنار بگذاريم، چيزي از اسلام براي ما مفهوم نخواهد بود. و اين حقيقت، براي كساني كه در معارف و حقايق اسلامي سعي و تلاش دارند، كاملاً روشن است.
بهرهگيري از حديث بسان استفاده از قرآن، براي خود شرايطي دارد كه محققان اسلامي در آغاز كتابهاي تفسيري و حديثي به تفصيل از آن سخن گفتهاند. طرح همه آن شرايط، فعلا از قلم و بحث ما بيرون است، زيرا دارندگان اين شرايط بر اثر لياقت و شايستگي ميتوانند از اين دو منبع اصيل اسلامي بهره بگيرند و اگر هم دچار اشتباه شدند، اشتباه آنان جزئي بوده و طبعا بخشودني خواهد بود. سخن درباره كسي است كه در تحصيل علوم ديني به پايهاي نرسيده است كه واجد اين شرايط گردد –معالوصف- ميخواهد از «حديث» بهرهبگيرد. به اصطلاح، در مسائل اسلامي يك فرد عادي و غير وارد است اما دوست دارد، ازكلمات نوراني پيشوايان دين بهرهمند شود چنين فردي بايد جهات ياد شده در زير را رعايت نمايد:
1- محدود بودن موضوع
احاديث اسلامي دريائي است كه پيرامون موضوعات گوناگوني سخن گفته است، مانند الهيات، اجتماعيات و اخلاقيات، و احكام شرعي چنين فردي بايد موضوعي را برگزيند كه شرايط استفاده از احاديث آن ساده و آسان باشد مانند احاديث اجتماعي و اخلاقي، نه فقهي كه داوري درباره احاديث آن در گرو شرايط انبوهي است كه چنين فردي واجد آن نيست.
2- گزينش كتاب معتبر
در حالي كه ما به احاديث اسلامي بسان قرآن ارج مينهيم، ولي اين مطلب نه به آن معني است كه هر كتاب حديثي را معتبر بشماريم و گفته آن را به معصوم نسبت دهيم، بلكه بايد اعتبار كتاب را شخصاً به دستآوريم و يا از طريق رجوع به عالمان و محققان حديث، با چنين شرطي آشنا شويم، آنگاه به بهرهگيري بپردازيم. در اين جا به عنوان نمونه چند كتاب حديثي را نام ميبريم كه از نظر فن حديث شناسي، از كتابهاي معتبر هستند و چنين فردي ميتواند از روايات اخلاقي و اجتماعي آنها بهرهبگيرد.
1)«نهجالبلاغه» تأليف سيد رضي (359-406) كه در آن سخنان امام علي عليهالسلام را گردآورده است.
2) «كافي» تأليف شيخ كليني (م329) كه در هشت جلد به طبع رسيده است. (جلد اول و دوم در اصول عقايد، سوم تا هفتم در فروع و احكام، و هشتم در مواعظ و اخلاق. آنچه از اين كتاب ترجمه شده، بخش اصول و بخش مواعظ است. ترجمه فارسي «اصول كافي» در چهار جلد و ترجمه فارسي «روضه كافي» در دو جلد منتشر شده، و همين دو بخش كتاب در اينجا مورد نظر است، استفاده از «فروع كافي» منوط به تبحر در علم الحديث و علوم وابسته به آن است.)
3) «خصال شيخ صدوق» (306-381) و همچنين كتابهاي معتبري كه از مدارك بزرگ اسلامي به شمار ميروند.
3- آشنائي با قواعد زبان عربي
زبان مذهبي ما زبان عربي و آن زبان مشترك ميان تمام مسلمانها است و كتاب آسماني ما (قرآن) و احاديث اسلامي با اين زبان سخن ميگويند. طبعاً بهرهگيري اجمالي، در گرو آشنائي با لغت و قواعد اين زبان است در غير اين صورت بهرهگيري مستقيم ممكن نخواهد بود و اگر فردي از قواعد زبان عربي آگاهي ندارد –معالوصف- بخواهد از احاديث اسلامي بهرهبگيرد، لازم است از ترجمههاي صحيح استفاده كند، ترجمههائي كه به خامه مترجمان امين و درستكار، آگاه از زبان عربي و آشنا به خصوصيات حديث، به رشته تحرير كشيده شده باشد. تحصيل اين شرط غالبا دشوار است و ترجمههاي كم مايه و يا ترجمههاي آزاد، بيش از ترجمههاي صحيح و دقيق است كه از زبان عربي به زبان فارسي باز گردانيده شده است.
4- حزم و احتياط.
عاشق و دلداده احاديث اسلامي، پس از طي اين مراحل، نبايد حزم و احتياط را از دست بدهد، بلكه بايد در موارد مشكوك و مبهم به متخصصان مراجعه نمايد و مشكلات احاديث را با آنان در ميان بگذارد.
باتوجه به شرائط چهارگانه، نوع افراد ميتوانند از احاديث اسلامي (آنهم بخش خاص) بهرهگيرند.

---

: آية الله جعفر سبحاني
پرسشها و پاسخها